– osnivanje, prvi koraci, iskustva, otvorena pitanja, dileme, vizija

U prostorijama Centra za industrijske odnose u Beogradu održan je 11. oktobra 2017. godine Okrugli sto pod nazivom: „Centar za industrijske odnose – osnivanje, prvi koraci, iskustva, otvorena pitanja, dileme, vizija“. Gotovo čitavu jednu i po deceniju Centar radi sa saradnicima i prijateljima na zajedničkom zadatku i u tom procesu suočavajući se sa brojnim dilemama, preprekama, otvorenim pitanjima, koji su neizbežni pratioci jednog takvog projekta - uspostavljanje i razvoj jedne snažne, efikasne stručne i naučno istraživačke jedinice.

Centar za industrijske odnose je osnovan 21. marta 2003. godine od strane grupe nezavisnih stručnjaka i aktivista sindikata, kao nezavisna stručna organizacija koja ima za cilj afirmaciju vrednosti socijalne demokratije, socijalnog partnerstva, uspostavljanja i trajnog održavanja industrijskog i socijalnog mira i posebnog značaja ovih vrednosti u procesu tranzicije. Osnivanje Centra bio je odgovor na rastuću potrebu uspostavljanja industrijskih odnosa na novim, demokratskim, humanističkim osnovama, na temeljima civilizacijskih dostignuća i vrednosti Evrope i sveta, zajedničkih interesa i odgovornosti političkih vlasti, sindikata i poslodavaca kao socijalnih partnera.

I pored problema i prepreka na koje su nailazili, Centar je ostvario značajne rezultate, koji se ispoljavaju u organizovanju velikog broja seminara o brojnim aktuelnim pitanjima industrijskih odnosa, organizovanju Sindikalne škole i Sindikalne akademije, kao sistematskih oblika obrazovanja u oblasti industrijskih odnosa, konsultantskim aktivnostima, izdavačkoj delatnosti i drugo. Dosadašnja iskustva su potvrdila da su ovi rezultati postignuti zajedničkim naporima saradničkih organizacija i Centra, u definisanju i realizaciji programa, koji će u najvećoj meri biti u funkciji jačanja društvene moći i kapaciteta socijalnih partnera da grade demokratske industrijske odnose i trajan i stabilan socijalni mir.

U ostvarivanju navedenih zadataka Centar je okupio brojan, kompetentan tim koji sačinjavaju stručnjaci iz oblasti radnog prava, sociologije, psihologije, ekonomije, socijalne politike i drugih oblasti koje čine komponente složenog procesa izgradnje industrijske i socijalne demokratije. U proteklom periodu stalno se povećavao broj saradničkih sindikata, poslovodstava i službi za ljudske resurse preduzeća, javnih institucija i pojedinaca koji su sarađivali sa Centrom i koristili obrazovne, stručne i druge usluge Centra.

Polazeći od svoje misije i ciljeva, kao i aktuelnog stanja u oblasti industrijskih odnosa u Srbiji, uočenih potreba aktera industrijskih odnosa, problema i otvorenih pitanja koja se najčešće uočavaju u ovoj oblasti, aktivnost Centra je, pre svega, usmerena na sledeća pitanja: radna, ekonomska i socijalna prava, kao deo ljudskih prava, uslovi i pretpostavke za njihovo ostvarivanje; uticaj društvenog okruženja na razvoj industrijskih odnosa; zaposlenost, zapošljavanje, fleksibilni modeli zapošljavanja, prava nezaposlenih; zaštita i zdravlje na radu; principi i sadržaj odnosa aktera industrijskih odnosa; prava zaposlenih na informisanje, konsultovanje i saodlučivanje; kolektivno pregovaranje; socijalni dijalog; mirno rešavanje radnih sporova; upravljanje industrijskim i socijalnim konfliktima; unapređivanje bezbednosti i zdravlja na radu; uspostavljanje i razvoj službi za ljudske resurse u preduzećima; sindikati - osnovni principi organizovanja, izvori društvene moći, odnosi sa drugim socijalnim akterima, odnosi sa političkim strankama, društvena uloga i funkcije u savremenom dobu; poslodavačke organizacije - društvena uloga i funkcije, principi organizovanja, sadržaj rada, odnosi sa dugim socijalnim partnerima; društveno odgovoreno poslovanje, korporativna kultura; međunarodni političko pravni standardi u oblasti radnih, ekonomskih, socijalnih i sindikalnih prava i njihova primena u zakonodavstvu i praksi naše zemlje; druga pitanja, koja su funkcionalno povezana sa industrijskim odnosima.

U međuvremenu, tokom rada Centra dinamično su se menjale društvene okolnosti, koje su uticale i na položaj sveta rada, na definisanje ciljeva, sadržaja i načina rada aktera industrijskih odnosa, pre svega sindikata, ali takodje i poslodavačkih organizacija i države. Promenili su se brojni parametri koji utiču na tokove društvenih zbivanja, naravno i na rad Centra za industrijske odnose. Iz dosadašnjih iskustava, kao i na osnovu inicijativa i predloga aktivista saradničkih sindikata, menadžera preduzeća, stručnjaka proizašao je i zaključak o neophodnosti celovitog, kritičkog sagledavanja dosadašnjeg rada Centra u funkciji redefinisanja društvene uloge i funkcija Centra za industrijske odnose, kako bi on inoviranim i novim programima i načinom rada u većoj meri i doprineo razvoju demokratskih industrijskih odnosa u Srbiji i podstakao proces reformi i unapređivanja kapaciteta svih socijalnih partnera. Upravo je sve to i bila tema Okruglog stola.

U uvodnom izlaganju direktor Centra za industrijske odnose profesor dr. Darko Marinković je ukazao da je od osnivanja, delovanje Centra usmereno na ostvarivanje jasno određenih ciljeva: afirmacija vrednosti i značaja socijalne demokratije za razvoj demokratskog, otvorenog društva; aktivno učešće u procesu uspostavljanja pravnog okvira, mehanizama i prakse demokratskih industrijskih odnosa; pokretanje inicijativa i stručna podrška inicijativama socijalnih partnera u funkciji unapređivanja mehanizama kolektivnog pregovaranja, socijalnog dijaloga; podizanje kapaciteta i motivacije socijalnih partnera da sprečavaju industrijske i socijalne konflikte i da na miran način rešavaju sporna pitanja; javna promocija međunarodnih političko – pravnih standarda u oblasti industrijskih odnosa; doprinos procesu evropskih integracija Srbije. Ostvareni rezultati potvrđuju da u svim saradničkim sindikatima i drugim partnerskim organizacijama postoji razvijena svest o znanju i informacijama kao preduslovu uspešnog delovanja na izgradnji mehanizama i prakse industrijskog i socijalnog mira.

Učesnici na Okruglom stolu - između ostalih potpredsednik Narodne skupštine Republike Srbije profesor dr. Vladimir Marinković, predstavnik Međunarodne organizacije rada u Srbiji Jovan Protić, predstavnici sindikalnih centrala, i to iz Konfederacija slobodnih sindikata (predsednik Ivica Cvetanović), Saveza samostalnih sindikata Srbije (Predsednik Gradskog odbora samostalnog sindikata kulture Beograda Dragan Todorović), Ujedinjenih granskih sindikata „Nezavisnost“ (predsednik prof. dr. Zoran Stojiljković), Industrijskog sindikata Srbije (predsednik Dragan Matić) - složili su se u tome da se sadržaji i oblici aktivnosti Centra za industrijske odnose temelje na uverenju da su ljudski resursi ključna pokretačka snaga ekonomskog i tehnološkog razvoja društva, te da su u tom smislu ključni i najefikasniji instrumenti svih socijalnih partnera znanje i informacije, što podrazumeva organizovan, sistematski rad na podizanju nivoa obrazovanja aktera industrijskih odnosa i na stručnom i naučnom utemeljenju njihovih stavova i aktivnosti.

Jedinstveni zaključak svih je da Centar za industrijske odnose treba da nastavi sa radom, unapredi i proširi kapacitete, a izražena je i spremnost da svi budu deo tih procesa. To važi i za javne institucije, preduzeća i pojedince koji žele da daju doprinos jačanju Centra na njegovom putu podizanja nivoa obrazovanja učesnika industrijskih odnosa.

Predstavnik Sindikata finansijskih organizacija Srbije Slobodan Mihajlović je istakao da se Centar za industrijske odnose, svestan svoje društvene odgovornosti, prihvatio teškog (ne i nemogućeg) zadatka da afirmiše vrednosti socijalne demokratije, socijalnog partnerstva, uspostavljanja i trajnog održavanja industrijskog i socijalnog mira. U zemlji u kojoj „tranzicija“ (da to stanje tako označimo) traje „beskonačno“ i u kojoj traje bespoštedni klasni rat, postojanje ovakve institucije (Centar za industrijske odnose) je od vitalnog značaja, ne samo kao ispomoć, već pre svega kao pokretač novih ideja i rešenja u našem društvu, posebno u svetu rada, kao i za organizovanu snagu koja predstavlja taj svet rada – sindikat. Da vlast (bilo koja pre, pa i ova aktuelna), kao i organizacije poslodavaca/ poslodavci imaju više svesti i da su makar malo preuzeli socijalnu odgovornost u razvoju našeg društva - što pragmatična vlast i poslodavci u mnogim normalnim državama čine - razvoj našeg društva bi bio sasvim drugačiji nego što je bio i jeste u ovom „vremenu tranzicije“.

Međutim, Centar mora pronaći formalno rešenje za oblik svog postojanja u budućnosti i s tim u vezi je ukazao na modalitete rada istih/ sličnih centara koji postoje u Evropi (u Italiji, Grčkoj, Francuskoj, Belgiji…), koji mogu da posluže kao uzor i Centru za industrijske odnose.

Nada se da su ljudi koji vode Centar sposobni da pronađu odgovore na mnoga već postavljena pitanja i rešenja za otvorene probleme, ali i da će pokrenuti nova pitanja i baciti pogled u budućnost. Jer, svakodnevne promene u savremenom društvu u sferi rada su tako brze, tako velike, tako dramatične (digitalizacija i automatizacija poslova, novi oblici „radnog odnosa“, sve manja potreba za ljudima u procesu rada, demografske promene, beskrupuloznost sveta kapitala u trci za profitom...) da bez „gledanja u budućnost“ budućnosti za nas neće biti.